Ποινικές φυλακές Αγιάς Χανίων. H κεντρική είσοδος άνοιξε και έκλεισε αμέσως πίσω από την πλάτη μας, έπειτα η σιδερένια πόρτα του διαδρόμου προς τα γραφεία που λειτουργούν ως σχολική αίθουσα, κι άλλη πόρτα, πάντα σίδερο, τόσες σιδερένιες πόρτες… Τακτοποιημένα, καθαρά, έτσι όπως θέλει το σωφρονιστικό σύστημα να «τακτοποιήσει» τις άστατες ζωές των κρατουμένων. Τελετή αποφοίτησης και όχι αποφυλάκισης 23 κρατουμένων από το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στις φυλακές των Χανίων και παραλαβής πιστοποιητικών για Η/Υ. Το «κοινό» είναι συγγενείς-όσοι είναι Έλληνες -παιδιά και σύζυγοι κρατουμένων που χειροκροτούν και καμαρώνουν-ενδεχομένως και για πρώτη φορά- τους δικούς τους ανθρώπους.»
«Απόδραση μέσα από το 2ο ΣΔΕ» γράφει ένα πολύχρωμο πανό που ακουμπά σε έναν πίνακα ζωγραφικής με πολύχρωμα καράβια. Μια τοιχογραφία με νότες συμπληρώνει την σκηνή και το «Πετάμε Μαζί» όπου πολύχρωμες πεταλούδες βοηθούν τους κρατούμενους να ονειρεύονται.
Η θεατρική παράσταση ξεκινά. Οι νεαροί κρατούμενοι -αλλοδαποί στην πλειοψηφία τους- τραγουδούν το «Πώς να σωπάσει μέσα μου η ομορφιά του κόσμου, ο ουρανός δικός μου…» και σηκώνουν αυτοσχέδια κάγκελα για να σηματοδοτήσουν την επιθυμία της αποφυλάκισης και μιας νέας ζωής. Στέκονται 23 κρατούμενοι με τα θεατρικά σκηνικά-κάγκελα των κελιών τους, πάνω από μια βιβλιοθήκη, γεμάτη βιβλία: Δούκα, Γαλανάκη, Καρυστιάνη, μπροστά στα μάτια τους. Κάποιοι μπορούν να τα διαβάσουν, τώρα που πάνε σχολείο. Οι λέξεις «Αλληλεγγύη – Γνώση- Προσπάθεια – Σεβασμός – Κατανόηση – Ανοιχτό Σχολείο» καρφωμένες στους τοίχους μιας αίθουσας που τους φιλοξενεί καθημερινά επί 5 ώρες για 2 χρόνια.
«Σαν να είναι εξιτήριο καθημερινό», μας λέει ο Νικ –αλβανικής καταγωγής– ο οποίος για πρώτη φορά στη ζωή του μπαίνει σε σχολική τάξη για να μάθει γράμματα. Παιδί Aλβανών μεταναστών που πηγαινοέρχονται στην Ελλάδα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. «Εδώ γίνομαι ο εαυτός μου. Στο κελί νοιώθω ότι περισσεύω. Εδώ οι δάσκαλοι μου ξυπνούν το αίσθημα ότι είμαι άνθρωπος, σε αντίθεση με τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους που μας υποτιμούν». Ο Νικ πλέον διαβάζει ελληνικά, θέλει να γίνει αρχαιολόγος και να φύγει για την Ευρώπη. Ο Μπόμας –σέρβικης καταγωγής- επιμένει πως οι δάσκαλοι τους υπενθυμίζουν ότι είναι άνθρωποι και είναι διαφορετικοί από τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Ο 30χρονος Σύριος Ρασίντ έχει να δει την μάνα του 10 χρόνια. Προσφωνεί την διευθύντρια του Σχολείου -την Ευαγγελία Μουριζάκη- μάνα, σκύβει και τις φυλά τα χέρια, της λέει, με παράπονο, πως θα του λείψει γιατί κλείνει το σχολείο το καλοκαίρι και επαναλαμβάνει πόσο σεβασμό εισπράττει από όλους τους καθηγητές. Ανάμεσα στους μαθητές ένας γονέας μαζί με τα δύο ανήλικα παιδιά του που αντάμωσαν σε μια στιγμή που καμαρώνουν γι’ αυτόν που τέλειωσε το σχολείο, έστω και στην φυλακή.
Το «θαύμα» οφείλεται σε 10 καθηγητές – μόνο 4 μόνιμοι- και σε πολλούς εθελοντές. Οι μαθητές- κρατούμενοι μαθαίνουν ελληνικά, με την βοήθεια όχι μεταφραστών αλλά των ίδιων των κρατουμένων που είναι δίγλωσσοι, ενώ στα καλλιτεχνικά έχουν δημιουργήσει μια χορωδία, εκπαιδεύονται στην ζωγραφική παράλληλα με το δημιουργικό παιγνίδι. Οι μαθητές-κρατούμενοι ήταν 96 τον Σεπτέμβριο. Σήμερα, στο τέλος της σχολικής χρονιάς μόνο 53, λόγω μεταγωγών και αποφυλακίσεων. Το 15% των κρατουμένων μαθητών είναι Έλληνες και το ΣΔΕ λειτουργεί στα Χανιά από το 2016. Η Λίντα και η Μαρία Μανουσάκη είναι εθελόντριες μουσικοί, η φιλόλογος Στέλλα Παπαδάκη παραδίδει δωρεάν μαθήματα ελληνομάθειας, η ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρολόγος Ιώ Ασηθιανάκη με δάκρυα στα μάτια είπε πως η παράσταση που «έστησε» με τους κρατούμενους και με φτηνά υλικά είναι τα πιο «ακριβά» της. «Σας αγαπώ, σας εκτιμώ, σας εμπιστεύομαι», είπε στους μαθητές-κρατουμένους και αυτοί χειροκρότησαν κατεβάζοντας τα μάτια. Πόσο καιρό άραγε έχουν να ακούσουν επαινετικά λόγια…
Η Ακαδημία Καλαθοσφαίρισης Ρεθύμνου είναι παρούσα κάθε βδομάδα στον προαύλιο χώρο. Μία Παρασκευή τον μήνα τρείς γυναίκες «παραμυθούδες» λένε αλλά και φτιάχνουν ιστορίες με τους κρατουμένους κρατώντας ζωντανό το όνειρο της ζωής. Η θεατρική ομάδα του Συλλόγου των Δικηγόρων των Χανίων συνεργάζεται με το ΣΔΕ. Ο Δήμος Χανίων πάντα αρωγός στις εξωστρεφείς δράσεις τους. Υπήρχε έγκλειστος, Σάκης το όνομά του, που συμμετείχε και βραβεύτηκε στον Πανκρήτιο Διαγωνισμό Ποίησης, ενώ ολοκληρώνει την συγγραφή του πρώτου του θεατρικού έργου. «Εφόδιο για την δημιουργική μου έκφραση η αγάπη που ένιωσα στην φυλακή, συναίσθημα άγνωστο την παιδική μου ηλικία», εξομολογείται ο Σάκης που ετοιμάζεται να πάρει το χαρτί της αποφυλάκισης. Υπήρχαν εθελοντές καθηγητές για τα σεμινάρια εκμάθησης των Η/Υ, χρήσιμο εργαλείο το χαρτί της πιστοποίησης όταν αποφυλακιστούν. Για πρώτη φορά «στήνεται» σε κατάστημα κράτησης Κέντρο πιστοποίησης Η/Υ. «Ό,τι δίνουμε μάς το επιστρέφουν στο πολλαπλάσιο. Έχω εισπράξει την περισσότερη αγάπη σε αυτό το σχολείο των Φυλακών. Πιστέψτε με», τα λόγια της Διευθύντριας του ΣΔΕ Χανίων, της Βαγγελιώς Μουριζάκη, τα γενέθλιας της οποίας έγιναν μαζί με την τελετή-γιορτή της αποφοίτησης.
Την Παρασκευή 30 Ιουνίου 2023 στην Ημερίδα Ευαισθητοποίησης που σήμανε τη λήξη του σχολικού έτους 2022-2023, απονεμήθηκαν τα απολυτήρια στους μαθητές που ολοκλήρωσαν τον Β’ Κύκλο Σπουδών. Παρόντες οι εκπαιδευτικοί, ο ιερέας των φυλακών, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού Χανίων και εκπρόσωποι του Σωφρονιστικού Καταστήματος Αγιάς Χανίων, όπου και στεγάζεται το σχολείο. Οι εκπαιδευόμενοι δέχτηκαν τα επαινετικά λόγια των εκπαιδευτών, των επισήμων και συνεκπαιδευομένων τους και αντίστοιχα εκπρόσωποι των μαθητών κρατουμένων του Α΄ και Β΄ κύκλου μίλησαν με λόγια καρδιάς για τη φοίτησή τους στο σχολείο αυτό και τη δεύτερη ευκαιρία που τους δίνεται στη ζωή τους. Όλοι μίλησαν για τη σημασία της λειτουργίας ΣΔΕ μέσα στα Καταστήματα Κράτησης. Προβλήθηκαν οι δράσεις του σχολείου που συμπεριλάμβαναν τις ομιλίες, διαλέξεις, ψηφιακές περιηγήσεις, βιωματικά εργαστήρια, τα Σχέδια Δράσης που πραγματώθηκαν στη διάρκεια αυτού του σχολικού έτους και μοιράστηκε ένα εγχειρίδιο-βιβλιαράκι που αποτύπωνε τις σκέψεις των εκπαιδευόμενων μαζί με μαντινάδες που δημιούργησαν οι ίδιοι. Γέμισε η σχολική αίθουσα με μουσικές από το μουσικό συγκρότημα του Γιώργου και Νίκου Στρατάκη, την μουσική που έπαιξε ο Αντιδήμαρχος Γιάννη Γιαννακάκης και ο Καρνέζης Παναγιώτης. Η Ημερίδα Ευαισθητοποίησης έγινε Ημερίδα Γιορτής και Χαράς, πρωτίστως για τους κρατούμενους.
Γράμματα από την φυλακή: Είστε η οικογένεια μας…
Η Διευθύντρια του ΣΔΕ Χανίων, η Ευαγγελία Μπουριζάκη, ανοίγει ένα ξύλινο κουτί και βγάζει από μέσα τα γράμματα των μαθητών της μαζί με τα δώρα που τα συνοδεύουν που είναι γι’ αυτήν πολύτιμα «τα τιμαλφή μου», μας λέει με συγκίνηση. Το ένα είναι τσαλακωμένο γιατί έκρυβε μέσα του ένα χειροποίητο κόκκινο βραχιολάκι για το χέρι της. Το δώρο του μαθητή προς την δασκάλα του επισημαίνοντας πως όταν ξανανταμώσουν μετά από χρόνια έξω από την φυλακή θέλει να την δει να το φορά.
Της γράφει: «Ματέο…
Προς την αγαπημένη μου Διευθύντρια του ΣΔΕ Χανίων
Βαγγελιώ, ευχαριστώ που ήσουν δίπλα μου και όταν ήμουν καλά και όταν δεν ήμουνα. Ένιωθα ότι είχα την μάνα μου δίπλα. Ευχαριστώ για όλα και μην ξεχάσεις μια μέρα θα σε κάνω περήφανη. Respekt. Βαγγελιώ μου, να ξέρεις ότι εγώ ο Ματέο, σου δίνω αυτό το πολύ ταπεινό δώρο, το οποίο το έχω 10 χρόνια στα χέρια μου. Όταν θα το βλέπεις, θα με θυμάσαι και να ξέρεις ότι εγώ δεν θα σε ξεχάσω ποτέ γιατί με βοήθησες έστω και στα δύο χρόνια που ήμουν στο σχολείο. Με έκανες να αλλάξω τα πάντα και με αγάπη και με στήριξη που είχα αυτά τα 2 χρόνια από σένα και τους καθηγητές μου. Εγώ ο Ματέο θα κάτσω και θα τελειώσω το σχολείο. Θα σε κάνω να αισθάνεσαι περήφανη για μένα. Σε βλέπω σαν δεύτερη μάνα μου. Εσύ με έκανες να πάρω την ζωή και πάλι στα χέρια μου και να κάνω αυτά που είχα αφήσει πίσω. Θα σας θυμάμαι όλους και έναν-έναν τους καθηγητές. Μακάρι να σας συναντήσω εκεί έξω. Σου δίνω τον λόγο μου, ότι εγώ ο Ματέο, θα βγω από την φυλακή και δεν πρόκειται να ξαναμπώ. Σου δίνω τον λόγο μου ότι θα τελειώσω το Λύκειο και όταν θα ξαναβρεθούμε έξω και έχω κρατήσει τον λόγο μου, θέλω να μου δείξεις αυτές τις μικρές χάντρες από το βραχιόλι που 10 χρόνια αυτές ήταν ο καλύτερός μου φίλος. Αυτές ήταν η παρηγοριά μου, σε αυτές τις χάντρες έλεγα όλα τα μυστικά αυτά τα 10 χρόνια. Γι’ αυτό τώρα σου τις χαρίζω, γιατί εσύ μου άνοιξες τα μάτια, ότι η ζωή είναι ωραία και εγώ στην ζωή μου έβαλα πλέον ένα στόχο: να τελειώσω με την παρανομία, να τελειώσω το σχολείο και να πάρω την ζωή στα χέρια μου. Να ξέρεις ότι με τον τρόπο σου με έκανε να ξυπνήσω και να δω ότι τα γράμματα και το σχολείο δεν έπρεπε να τα παρατήσω, Θα σε θυμάμαι για πάντα..»
Το δεύτερο γράμμα έχει αποστολέα τον Γιώργο από την Αττική
«.. Με ειλικρίνεια σας λέω πως με κάνατε καλύτερο άνθρωπο και πιο συνεσταλμένο. Όταν είδα την καθηγήτρια μου την κ. Ελευθερία να δακρύζει και να κλαίει με αναφιλητά στον λόγο της, ένιωσα ότι απολογούνταν για τα δικά μας αδικήματα και έδωσε μεταφορικά ένα χαστούκι με τον λόγο της να ξυπνήσουμε και να πάρουμε την ζωή στα χέρια μας και να βρούμε την χαμένη παιδική μας αθωότητα. Αυτήν την περίοδο δεν θα την ξεχάσω.. Ένοιωσα ότι κάποιος νοιάζεται για μένα χωρίς να κρίνει το παρελθόν μου. Πολλά βράδια ξενυχτούσα και μέχρι τα ξημερώματα σκεφτόμουνα τα λόγια σας. Πιθανώς να μην ξαναβρεθούμε στο ΣΔΕ γιατί πιθανότατα ελπίζω να έχω την ελευθερία μου. Να είστε ευλογημένοι για όσα σημαντικά προσφέρατε σε μένα: την γνώση, το χαμόγελο, την συμβουλή. Ζητώ συγνώμη για ότι έκανα στην κοινωνία και τιμωρήθηκα γι’ αυτό. Συγνώμη για τα ορθογραφικά λάθη..»
